Erzurum’da Kıpçak Türkleri damgası

Erzurum’da Kıpçaklar dönemine ait olduğu tahmin edilen 2 bin 500 yıllık ‘Taş Baba’ heykeli bulundu. Özel süngerlere sarılarak Müze Müdürlüğüne taşınan heykele yöredeki kadınlar ise el sallayarak veda etti.

Erzurum’a 180 kilometre uzaklıktaki Şenkaya ilçesine bağlı Ormanlı Mahallesi'nde Kıpçaklar dönemine ait olduğu tahmin edilen mezarlarda yatan kişilere temsilen yapılan 123 santimetre uzunluğunda, 45 santimetre çapında ’Taş Baba’ heykeli bulundu. Mahallede çiftçilikle uğraşan Aytaç Alver isimli vatandaş, hayvanlarını otlatırken otların arasında üzerinde motifler olan bir heykel olduğunu fark etti. Alver, ardından Müze Müdürlüğü görevlileriyle bağlantıya geçerek, taşın değerli bir taşa benzediğini ve incelenmesi gerektiğini söyledi. Bunun üzerine köye giden Erzurum Müze Müdürü Hüsnü Genç, Türkolog Prof. Dr. Osman Mert, Müze Müdürlüğü Koordinatörü Oğuzhan Türk ve Araştırmacı Ömer Faruk Kızılkaya heykel üzerinde incelemelerde bulundu. İncelemelerin ardından heykelin 2 bin 500 yıllık ‘Taş Baba’ heykeli olduğu ortaya çıktı. Heykel özel süngerlere sarılarak Müze Müdürlüğüne taşınırken, köydeki kadınlar ve çocuklar heykele el sallayarak veda etti.

Üzerinde bengüsu motifleri bulunan heykel, Anadolu’da bulunan dördüncü ‘Taş Baba’ heykeli olma özelliği taşıyor. ‘Taş Baba’ heykellerinden Türkiye’de daha önce Hakkari’de 1, Ahlat’ta 1 ve Erzurum’un Oltu ilçesinde 1 tane bulunmuştu.

“BU KADAR ÖNEMLİ OLDUĞUNU BİLMİYORDUK”

Aytaç Alver, heykeli hayvanları otlatırken tesadüfen otların arasında bulduğunu belirterek, “Hayvanları otlatmaya giderken otların arasında düzgün bir taş gördüm. Taşı bulunduğu yerden çıkarttım ve amcamın oğluna gösterdim. Daha sonra bu taşın koruma altına alınması gerektiğini düşündük. Traktörle taşı buraya getirdik. Öğretmen oğluma söyledim. Daha sonra buraya geldi ve taşı incelediler. Bu kadar eski bir döneme ait olmasına şaşırdık” şeklinde konuştu.

Erzurum Müze Müdürü Hüsnü Genç, böyle bir heykelin Erzurum’da bulunmasının şaşkınlığını yaşadıklarını ifade ederek, “Vatandaşlarımızın heykel taşı bulduklarına dair ihbarı üzerine köyde inceleme yapmak için buraya geldik. Bizde arkeologlarımızla buraya gelerek incelemelerde bulunduk. Yaptığımız incelemeler neticesinde bizi çok şaşırtan ve bölgede çok nadir bulunan ‘Taş Baba’ heykeli olduğunu gördük. Bu heykeller Anadolu’daki yaşamış Türklerin geleneklerini yansıtan bir mezar taşıdır. Gördüğümüz bu örnek Anadolu’daki ilk örneklerden birisidir” dedi.

TAŞ BABA HEYKELLERİ NEDİR?

Bozkırda özellikle soylular için en yaygın mezar türü olan kurganlarda kişinin önemine uygun olarak genellikle ahşaptan gömü odasının üzerine taş ve topraktan bir yığma tepe yükseltiliyordu. Bunun üzerinde de ölen kişiyi temsil eden kabaca insan biçimli heykeller dikilirdi. Bu heykellere genellikle “Taş Baba” ismi verilirdi.