Erzurumlu çaşır tutkunu

E.MEHMET YILMAZ
ERZURUM (İHA) –

Çaşır salamurası Erzurum mutfağının vazgeçilmez ürünü. Mayıs ayından itibaren çiriş ve çaşıra yoğun ilgi gösteren ev hanımları, çaşır salamurası yapmakta yarışıyor. Erzurum’da özellikle sabah kahvaltısı ile yatsılık olarak tabir edilen gece kahvaltılarının tadı olan çaşır, gizli hastalıkları ortaya çıkarması ve bazı hastalıklara da şifa olmasıyla biliniyor.

Erzurum’un ilçelerinde ve çevresinde yaz aylarının vazgeçilmezlerinden olan çaşır bitkisi, insanlara şifa dağıtıyor. Birçok rahatsızlığa iyi geldiği belirtilen çaşır Erzurumlular tarafından yoğun ilgi görüyor. Çaşır satıcı Ömer Yüksel, yaz mevsimin gelmesiyle çaşır bitkisine talep arttığını söyledi. Yüksel, ”Çaşır bitkisinin iştah açıcıdır ve şeker hastaları da genellikle çaşır bitkisinin suyunu ve bitkisini kullanırlar. Yaz mevsiminin gelmesiyle işlerimiz açıldı. Biz çaşırın faydalarını saymakla bitiremiyoruz. Çaşır, iştah açıcıdır, bağırsakları çalıştırır. En önemlisi de vücudun şeker metabolizmasın da önemli rol oynar. Erzurum’da şeker hastalığı çaşır sayesinde yok gibidir. Erzurumlular çaşırı yemeye sabah kahvaltıda başlar akşam yemeğinde bile çaşır yemeyi tercih ederler.” dedi.
Bilimsel kaynaklara göre çaşır; uyarıcı ve gaz söktürücü etkilerinden dolayı anason meyvesi yerine kullanılıyor. Kökün kimyasal yapısında bulunan gummi-resinanın bağırsaklardan kurt düşürücü etkisi tespit edildi. Hayvan yaralarında oluşan kurtları öldürmek için de toz halinde yaraların üzerine konulduğu, bu bitkilerden izole edilen kumarinlerin birçoğunun kalp adalelerini kuvvetlendirdiği ve kalp çevresindeki damarlarda daralma ya da tıkanmayı önlediği saptandı. Ayrıca antitümör, antibakteriyel ve antifungal etkisinin varlığı da tespit edildi. Yine bu bitki afrodisiak (cinsel gücü artırıcı) olarak da kullanılıyor. Erzurum ve bölgenin diğer illerinde ilkbaharda bitkinin 10-20 santimlik taze sürgünleri tüketilirken, genellikle suda haşlanıp tuzlanarak yenilmekte ya da salamurası yapılıp kış mevsiminde peynir yerine katık olarak kullanılmaktadır. Ayrıca haşlandıktan sonra yumurtaya bulanıp kızartması yapılmakta ya da yumurta ile kavrularak tüketilmektedir. Van ve Bayburt yöresinde otlu peynir yapımında da kullanılan çaşır, Siirt, Hatay ve Van yöresinde bitkinin tümü ya da kurutulmuş yaprakları hayvan yemi olarak kullanıldığında et ve süt verimini artırıyor. Bitki, Doğu Anadolu'da sığırların kuyruk altı yaralarını iyileştirmek için de kullanılıyor.